Warmtetransitie Duinoord

Warmtetransitie:  Hoe gaan we in de toekomst verwarmen, douchen en koken in Duinoord? 

We staan in Duinoord, net als in de rest van Nederland aan het begin van een gigantische verandering: de warmtetransitie. De warmtetransitie gaat over de overgang van het gebruik van aardgas naar duurzame alternatieven voor koken, verwarmen van woningen en warm tapwater. Op dit moment is het overgrote deel van alle woningen en overige gebouwen in onze buurt nog aangesloten op het gasnetwerk, maar dat gaat snel veranderen.

Met de Wet Collectieve Warmtevoorziening (WCW) die op 3 juli is goedgekeurd door de Tweede Kamer, krijgt de gemeente Den Haag net als andere Nederlandse gemeenten, de lokale regie over de warmtetransitie. De weg ernaartoe moet de gemeente zelf uitstippelen, in een warmteprogramma dat in 2026 af moet zijn.

De gemeente Den Haag is van plan om uiterlijk in  2040 helemaal aardgasvrij zijn, om klimaatverandering tegen te gaan, en om minder afhankelijk te zijn van gaslevering uit het buitenland, nu er geen gas meer gewonnen wordt in Groningen.

Helaas doet zich nu wel een groot knelpunt voor, dat de energietransitie kan vertragen: de overbelasting van het elektriciteitsnet. We gebruiken met z’n allen steeds meer elektriciteit. Warmtepompen, zonnepanelen, elektrische auto’s dragen daar ook toe bij.  De capaciteit van het net zal snel moeten worden uitgebreid om te voorkomen dat we af en toe zonder stroom komen te zitten. De gemeente heeft in juli al geconcludeerd dat er weinig mogelijk is op het gebied van kleinschalige collectieve warmte-oplossingen van bewoners, terwijl die collectieve oplossingen waarschijnlijk minder elektriciteit nodig hebben dan individuele warmtepompen voor dezelfde groep bewoners. 

Dit alles heeft grote gevolgen voor ons als bewoners, bedrijven en instellingen in Duinoord. 

Collectieve warmteoplossingen

Welke alternatieve warmteoplossingen zijn er voor individuele elektrische warmtepompen, of een grootschalig warmtenet waarop onze huizen en bedrijven worden aangesloten?  Wat kunnen bewoners zelf doen, en welke collectieve oplossingen zijn er?   We kunnen leren van ervaringen in Denemarken, verschillende plaatsen in Nederland, en natuurlijk Den Haag.

Denemarken: pionier in Europa.

Over warmteoplossingen kunnen we veel leren van Denemarken. Eind vorige eeuw hebben de Denen een grote groei in collectieve warmtenetten doorgemaakt. 340 warmtenetten zijn kleinschalige of grotere collectieve bewonersinitiatieven; 60% van het totaal in het land. 65% van alle Deense woningen is inmiddels aangesloten op een warmtenet. Deze worden vooral gevoed door afvalverbranding, (duurzame) biomassa en zonneboilers.   Het Deense model is zowel duurzaam als betaalbaar, en heeft een breed draagvlak onder bewoners. Klanten betalen de kostprijs van warmte omdat er geen winst gemaakt mag worden. Er is een duidelijke regelgeving en steun  van de overheid. Bewonersparticipatie is structureel ingebed. Door standaardisatie en decennialange ervaring is een hoge mate van efficiëntie bereikt.

Nederland: startfase met een groeiend aantal kleinschalige pilots.

In Nederland worden op ruim 70 locaties, in steden en dorpen pilots uitgevoerd van door bewonerscollectieven te ontwikkelen warmtenetten, afgestemd met de gemeente. Het gaat daarbij om kleinschalige initiatieven die vrijwel allemaal zijn begonnen na 2018: beoogde mininetten voor 2 tot 50 huizen, of kleinschalige warmtenetten voor maximaal 1500 aansluitingen. Er zijn nog maar een handvol collectieve initiatieven dat succesvol is, en waar bewoners al (vrijwel) gasloos hun huis en tapwater kunnen verwarmen.  

Voorbeeld: Thermobello in Culemborg.

Het bekendst is het initiatief van de bewoners van de wijk Lanxmeer in Culemborg.  n Sinds 2007 draagt een groep bewoners actief bij aan een “proeftuin”  van maatschappelijke vernieuwing, waaronder duurzame warmtevoorziening. Ze wilden zelf het heft in handen nemen, en zo grip krijgen op de prijs, service en manier van warmtevoorziening in de buurt.  Ruim 15 jaar geleden richtten de bewoners een wijkenergiebedrijf op, Thermobello (www.thermobello.nl). Een bewonerscoöperatie is eigenaar van het bedrijf.  Dit heeft nu 150 aansluitingen, en levert warmte aan woningen, scholen, bedrijven en een zorginstelling. Bewoners zijn betrokken als mede-eigenaar, afnemer, coöperatielid met medezeggenschap, of investeerder. Als warmtebron wordt een groot drinkwaterbassin van Vitens gebruikt. Een grote buurtwarmtepomp op het terrein van Vitens produceert de warmte. Het wijkenergiebedrijf regelt productie, transport (in 3,6 km verwarmingsbuizen) en levering van warmte van max. 50 graden aan bewoners en overige gebruikers. Voor warm water hebben bewoners een andere, individuele oplossing. Thermobello heeft nog wel twee gasketels als back-up voor storingen en strenge vorstdagen, maar die worden nauwelijks gebruikt.

Voorbeeld: Amsterdam Oud West.

In Amsterdam Oud West is vanaf 2018 een kleinschalig duurzaam warmtenet ontwikkeld door de energie coöperatie KetelhuisWG. Inmiddels heeft de coöperatie die 350 leden telt, ook een warmtebedrijf opgericht.

“ Ik krijg er veel energie van dat zoveel buurtbewoners meewerken. Ze zijn heel enthousiast. Daar krijg je een enorme boost van. We werken met jonge vrijwilligers, studenten die 1 op 1 gesprekken houden met bewoners, over de energieprijs, en de overlast tijdens de bouw.” aldus Annette Schermer van de energie coöperatie. Haar collega Ted Zwietering vult aan: “ Een energiecoöperatie is de beste manier om dit te organiseren. Dan doe je het samen. Dan is het van jou, dan ga jij erover, dan ben je onafhankelijk”.  De warmte uit het Jacob van Lennepkanaal wordt zodra dit in de zomer is opgewarmd, opgeslagen in de bodem. In de winter wordt dit water weer opgepompt en met een buurtwarmtepomp geleverd aan maar liefst een beoogde 1500 woningen en bedrijven, gevestigd in 30 gebouwen. Deelnemende bewoners zijn eigenaren en huurders, die allemaal een warmtecontract hebben getekend. Uitgangspunt is dat de energierekening niet duurder mag worden dan de gasprijs is bij de ingebruikname van het warmtenet. Verwachting is dat de aansluitingen van het warmtenet in april 2026 wordt voltooid. 

Bewonersinitiatieven in Den Haag.

Een tiental coöperaties en bewoners-werkgroepen in Den Haag wil ook een eigen warmtenet ontwikkelen. Inmiddels weten we dat het wel 5 tot 8 jaar kan duren om alle technische, organisatorische, juridische en sociale zaken goed te regelen.  

Het initiatief van de Vruchtenbuurt “Warm in de Wijk” , dat in 2018 is gestart, is in Den Haag het verst gevorderd. De groep wilde in navolging van bovenstaande voorbeelden, warmte onttrekken aan oppervlaktewater (drinkwater van Dunea) om 500 huizen te verwarmen. Na onderzoek bleek dit toch niet haalbaar te zijn.  Nu wordt onderzocht of gezuiverd rioolwater (effluent) een alternatieve warmtebron kan zijn.   

Andere bewonersgroepen hebben bewonersbijeenkomsten georganiseerd om commitment te zoeken, een scenario-onderzoek of bronnenonderzoeken gedaan, en projectplannen gemaakt. Er is gebruik gemaakt van “colony” software ontwikkeld door het bedrijf “The Early Bird” waarmee buurten en de gemeente kunnen komen tot realistische en gedragen oplossingen voor duurzame warmte.  

De werkgroep Warmte van duurzaam duinoord onderhoudt contact met deze initiatiefnemers, zodat we van elkaar kunnen leren, en de bewoners van Duinoord zo goed mogelijk kunnen informeren.